Kayzen

XI Qırmızı Ordunun işğalından sonra Quzey Azərbaycanda da sovet-rejimi bərqərar oldu. Azərbaycan tarixinin sovet dövrü başlandı. Azərbaycanda ikinci Respublika — Sovet Sosialist Respublikası quruldu.
İlk vaxtlar hakimiyyət İnqilab Komitələrinin əlində idi. 1921 -ci ilin yazından yerlərdə idarəçilikdə seçkili sovet orqanları yaradıldı.
Respublikada ali qanunverici və icraedici hakimiyyət orqanları MİK və XKS-i yaradıldı, MİK-in sədri Muxtar Hacıyev və XKS-nin sədri Nəriman Nərimanov seçildilər. Həmin orqanlarda aparıcı rolu kommunistlər oynayırdılar.
İlk dövrlərdə bolşeviklər «Müstəqil sovet Azərbaycanı» şüarı ilə çıxış edirdilər. Rəsmi bəyanat xatirinə Azərbaycana da formal müstəqillik vermişdilər. Azərbaycan müstəqil olaraq xarici ölkələrlə iqtisadi, ticarət və diplomatik əlaqələr yarada bilərdi. Özünün hərbi qüvvələri də var idi. Lakin bu uzun çəkmədi. Mərkəz tərəfindən tədricən bu formal müstəqillik Azərbaycanın da əlindən alındı. Əvvəl ZSFSR-in (noyabr 1922) və sonra SSRİnin (dekabr 1922) təşkili ilə Azərbaycanın da formal müstəqilliyinə son qoyuldu.
Ardı →

Sovet rejimi qurulduqdan sonra, 1918 — 1920-ci illərdə sovet xarici siyasətinin başlıca istiqamətini sovet hakimiyyətini yox etmək istəyən daxili və xarici qüvvələrə qarşı mübarizə aparmaq və dünya kommunist inqilabi ideyasına ümid bəsləmək təşkil edirdi. Vətəndaş müharibəsi və xarici hərbi müdaxilə qurtardıqdan sonra Sovet dövləti öz beynəlxalq münasibətlərini qaydaya salmağa, tədricən dünya birliyinə daxil olmağa başladı. Bununla yanaşı, o dünya inqilabi hərəkatının mərkəzi olmaq ideyasından da əl çəkməmişdi. Bu ikililik xarakteri xarici siyasətdə də özünü göstərirdi. O, bir tərəfdən xarici ölkələrlə münasibətləri qaydaya salmağa, digər bir tərəfdən isə dünya inqilabının başlanması üçün kapitalizmin ziddiyyətlərindən istifadə etməyə çalışır, səy göstərirdi.
Davamı →

Yeni dünya müharibəsi təhlükəsinin artması SSRİ-nin daxili və xarici siyasətinə də öz təsirini göstərdi. O, daxildə hərbi sənaye kompleksini daha da gücləndirməyə üstünlük verdi. 1939-1941-ci illərdə bu istiqamətdə bir sıra ciddi tədbirlər: əmək intizamını möhkəmləndirmək, gənc fəhlə kadrlan hazırlamaq, ağır sənayeni xüsusən hərbi sənayeni daha da inkişaf etdirmək və s. tədbirlər həyata keçirdi.

Xarici siyasətdə müharibə təhlükəsini özündən uzaqlaşdırmaq üçün manevr etmək gedişlərinə də üstünlük verdi. Buna baxmayaraq o, faşizm tərəfindən gözlənilən müharibə təhlükəsindən canını qurtara bilmədi. Dünya ağalığı niyyətində faşist nasist Almaniyası 1941-ci il iyunun 22-də, 10 il müddətində bir-birinə hücum etməmək barədə 1939-cu il 23 avqust sovet-alman müqaviləsini xaincəsinə pozaraq bütün cəbhə boyu SSRİ üzərinə hücuma keçdi. Bununla, SSRİ öz iradəsindən asılı olmayaraq ikinci dünya müharibəsinə qatıldı. SSRİ-nin faşist Almaniyasına qarşı 1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsi başlandı.

Ardı →

SSRİ müharibədən qalib çıxdı. O, dünyanın ikinci fövqəl dövlətinə çevrildi. Eyni zamanda, SSRİ müharibədə çox böyük zərər çəkdi. O, 27 milyondan çox adam itirdi. Qarşıda vurulan yaraları sağaltmaq, təsərrüfatı dinc quruculuq xəttinə keçirmək və inkişaf etdirmək vəzifəsi dururdu. 1946-1950-ci illərdə 6200 sənaye müəssisəsi bərpa olundu və ya yenidən quruldu. 1947-ci ilin dekabrında pul islahatı keçirildi. Məhsulun bölgüsündə talon sistemi ləğv olundu. Dövlət Müdafiə Komitəsi ləğv olundu. SSRİ Xalq Komissarları Soveti SSRİ Nazirlər Soveti adlandırıldı. Digər tərəfdən totalitar rejim daha da gücləndirildi. Dövlət düşərgələr sistemi (QULAQ) daha da genişləndi və kütləvi repressiyaların yeni dalğası başlandı. “Leninqrad işi” və “Həkimlər işi” deyilən qondarma proseslər hazırlandı. 1948-1953-cü illərdə 6,5 milyona qədər adam kütləvi siyasi repressiyaya məruz qaldı. 1953-cü il martın 5-də Stalin vəfat etdi. Sov. İKP-nin 1956-cı ilin fevralında keçirilmiş XX qurultayında Stalinin şəxsiyyətinə pərəstişin kəskin tənqid olunması ölkənin siyasi həyatında çox mühüm hadisə oldu. İlk dəfə kolxozçulara pensiya sistemi tətbiq olundu. 1959-cu ildən onlara pasport verilməyə başlandı. N.Xruşşovun təşəbbüsü ilə 1954-cü ildə xam torpaqların istifadəyə verilməsi başlandı. 1957-ci ildə sənayenin idarə edilməsinin strukturu yenidən quruldu. Ali Xalq Təsərrüfat Şurası yaradıldı. Çoxillik planlaşdırmaya keçildi. Yeddiillik (1959-1965) plan qəbul olundu.

Ardı →

Respublikanın iqtisadi inkişafı əhalinin sosial-mədəni həyatını və onların maddi rifah vəziyyətini müəyyən edirdi.
70-80-ci illərdə bu sahədə əsaslı dönüş başlamışdı. 1989cu il siyahıyaalınmasına görə, respublikada 7,1 milyon əhali yaşayırdı.
Əhali. 70-80-ci illərdə Azərbaycanın iqtisadi inkişafı əhalinin sosial strukturunda ciddi dəyişikliklərə, əhalinin sayının artmasına səbəb oldu.

Ardı →

Yer kürəsinin ən böyük dövlətinin — Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının dağılması XX əsrin sonlarında bəşər tarixinin ən mühüm hadisələrindən biri idi. Çox yüksək sənaye istehsalı sürətinə, güclü iqtisadiyyata, ABŞ-ın hərbi-texniki potensialı ilə uğurla rəqabət aparan nəhəng hərbi-sənaye kompleksinə malik olan SSRİ kimi nəhəng imperiya dövləti niyə dağıldı?
SSRİ-nin dağılması ilə bağlı hadisələr müasir tədqiqatçılar tərəfındən olduqca ziddiyyətli şəkildə qiymətləndirilir. Eyni zamanda, artıq bu gün bizim keçilmiş yolu ətraflı şəkildə təhlil etmək, o zaman gözlərimiz qarşısında, bizim fəal, yaxud passiv iştirakımızla sürətlə inkişaf edən proseslərə aid müxtəlif nəzər-nöqtələrini müqayisə etmək imkanımız var.

Ardı →

50-60-cı illərdə respublikamızda sosial və mədəni quruculuğun bütün sahələrində xeyli nailiyyətlər əldə edilmiş, yeni sosial və mədəniyyət sahələri yaradılmışdı. Elmdə, təhsildə, incəsənətdə və sosial siyasətdə bir sıra yeniliklər edilmişdi. İqtisadiyyatda baş verən müsbət dəyişikliklər əhalinin sosial tərkibinə, istehlak tələblərinin ödənilməsi səviyyəsinə təsir göstərmişdi. 60-cı illərin sonunda əhalinin sayı artaraq 5 milyonu ötüb keçmişdi. 70-ci illərin əvvəllərində isə bu rəqəm 5.117 mln. nəfər olmuşdu. Elmi nailiyyətlərin istehsalata tətbiqi, savadlı, universal kadrların hazırlanması, iqtisadi strukturların elmi prinsiplər üzrə qurulması və inkişaf etdirilməsi sosial mədəniyyət sahəsində siyasətin başlıca tələbləridir.

Ardı →

Yeni iqtisadi siyasətə keçid (1921-ci il) nəticəsində ölkə və respublika daxilində nisbi və iqtisadi sabitlik əldə edildi. Nəticədə, bolşevik istəyinə uyğun olmayan iqtisadi və siyasi proseslər başlandı. Sovet hakimiyyəti əsas diqqətini iqtisadiyyatın tənzimlənməsində inzibati üsulların gücləndirilməsinə yönəltdi.
ÜİK(b)P-nin XIV qurultayında (1925-ci il) Yeni iqtisadi siyasət prinsiplərini möhkəmləndirmək kursu təsdiq edilsə də, artan iqtisadi çətinliklər iqtisadiyyatda inzibati metodların tətbiqini labüd etdi.
1926-cı ilin fevralında respublikada sənayeləşdirmə üzrə xüsusi komissiya yaradıldı. Komissiyanın tərkibinə Q.Musabəyov (sədr), H.Sultanov və b. daxil oldu.

Ardı →

Mən heç indi də geyimimə  fikir verən deyiləm, əvvəllər isə daha pis geyinirdim. İttifaqda mən elə pis geyinirdim, hətta bundan ötrü məni məzəmmətləyirdilər. Xatırlayıram, Puşkin qoruğunun direktoru mənə dedi:
— Yoldaş Dövlətov, siz öz şalvarınızla bu yerlərin bayram ab-havasını korlayırsınız…
İşlədiyim redaksiyalarda da tez-tez məndən narazı qalırdılar. Xatirimdədir, bir qəzetin redaktoru şikayətləndi:
— Siz bizi sadəcə gözdən salırsınız. Biz sizə etimad göstərmişik. Sizi general Filonenkonun dəfninə nümayəndə göndərmişik. Siz isə mənə məlum olduğu kimi ora pencəksiz gedibsiniz.

Ardı →

Sovetlər vaxtında uşaq bağçasında tərbiyəçi uşaqlara deyir:
— Sovet İttifaqında hamı doyunca yeyir, qəşəng geyinir. SSRİ-də insanlar gözəl mənzillərdə yaşayırlar. Bütün sovet uşaqlarının gözəl oyuncaqları var. .
Vova ağlayır:
-Mən, mən… SSRİ-yə getmək istəyirəm..

Yəhudi Rabinoviç hər səhər qəzet köşkündən “Pravda” qəzeti götürür, birinci səhifəyə baxır, almayıb qaytarır. Bir neçə gündən sonra satıcı soruşur:
-Nə axtarırsan?
-Nekroloq.
-Nekroloqlar sonuncu səhifədə olur.
-Mənim gözlədiyim nekroloq birinci səhifədə olacaq.

Ardı →